بازی اولتیماتوم یکی از بازی های ساده ی چانه زنی از خانواده ی دوراهی زندانی است که توسط اقتصاد دانان تجربی به طور گسترده مورد مطالعه قرار گرفته است. در این بازی دو نفر شرکت دارند. نفر اول، یا همان «پیشنهاد کننده»، موقتا مقدار قابل توجهی پول دریافت می کند. او می بایست بخشی از کل این پول را به نفر دوم پیشنهاد دهد. نفر دوم، یا همان «پاسخ دهنده»، در حالی که آگاهی کامل از مقدار کل پول و مقدار پیشنهاد شده دارد، می تواند این پول را قبول یا رد کند. اگر پاسخ دهنده پیشنهاد را قبول کند، مبلغ را دریافت می کند و باقی مانده ی آن (کل پول منهای سهم پاسخ دهنده)  به پیشنهاد کننده می رسد. اما اگر پاسخ دهنده این مبلغ پیشنهاد شده را قبول نکند، تمام پول باز پس گرفته می شود و هیچ کدام از دو نفر پولی دریافت نمی کنند. در هر حال، طرفین در حالی که هویتشان ناشناس باقی می ماند اگر مبلغی برنده شده باشند آن را برداشته و محل را ترک می کنند (یک ویدئوی خوب آموزشی را می توانید از اینجا ببینید).

بر اساس مفروضات اقتصاد متعارف در مورد انسان ها، او موجودی منطقی است که تنها به دنبال بیشینه کردن منافع اقتصادی خود می باشد. با این مفروضات پاسخ دهندگان می بایستی هر مبلغ پیشنهاد شده، هرچند ناچیز را قبول کنند چرا که حتی مقدار کمی پول بادآورده بهتر از هیچ است. از طرفی پیشنهاد کنندگان نیز با در نظر گرفتن این نکته می بایست یک مقدار حداقلی و ناچیز را پیشنهاد دهند. این در حالی است که نتایجی که در واقعیت در این بازی به دست می آید تقریبا همیشه با این پیش بینی ها مغایر است.

بازی اولتیماتوم به دفعات در آمریکا و کشورهای توسعه یافته ی غربی مورد آزمایش قرار گرفت. در موارد زیادی پاسخ دهندگان در اعتراض به سهم های ناعادلانه، پیشنهاد را رد و پیشنهاد کننده را به اصطلاح تنبه می کنند؛ در حالی که این کار منافع اقتصادی آن ها را بیشینه نمی کند. هرچند کل میزان پولی که قرار است تقسیم شود در تصمیم برای رد پیشنهاد های ناعادلانه موثر است (اینجا را مطالعه کنید)، اما پژوهش ها (به عنوان نمونه اینجا و اینجا) نشان می دهد که وقتی مبلغ کل افزایش می یابد و حتی سهم اندک پیشنهاد شده خود پول زیادی است، هنوز پیشنهاد های ناعادلانه با نرخ قابل توجهی رد می شوند. این رفتار را می توان مکانیزمی برای ایجاد همکاری دانست که در طول سال ها تکامل یافته است، اما درتناقض با انسان منطقی و سراسر اقتصادی اقتصاددانان است.

جو هنریش با آزمایش این بازی در فرهنگ های متفاوت یافته های بسیار جالبی تری بدست آورد. مردم فرهنگ های متفاوت حتی رفتار های عجیب تری نیز از خود نشان می دهند. پیشنهاد سهم های بسیار اندک در جوامعی پذیرفته می شود. در مقابل در مواردی پیشنهاد کننده به خاطر حس نوع دوستی، و یا حتی ترس از رد شدن پیشنهاد، سهم زیادتر پول را به پاسخ دهنده پیشنهاد می کند. حتی در چنین مواردی مشاهده شده است که پاسخ دهنده این مبلغ زیاد تر را رد می کند! این حالت در فرهنگ هایی که مدیون بودن و مورد لطف قرار گرفتن بار سنگین اجتماعی دارد مشاهده شده است.

اما مهمترین پیام مطالعات هنریش (یک نمونه ی اخیر و بسیار جالب را اینجا بخوانید) این است که در تحقیقات علوم اجتماعی به ویژه اقتصاد و روانشناسی، مطالعه انسان تحصیل کرده، صنعتی، ثروتمند، و دموکراتیک غربی و تعمیم دادن آن به تمامی انسان های دنیا، مانند مطالعه ی پنگوئن و تعمیم دادن یافته های آن به دیگر پرندگان است. در حقیقت یکی از مفروضات اساسی پژوهشگران علوم اجتماعی این است که ذهن انسان ها را می توان، خالی از فرهنگ مطالعه کرد و فرآیند هایی مثل شناخت، ادراک و تفکر وابسته به فرهنگ نیست؛ ذهن ژنتیکی تمامی انسان ها شبیه هم است. این مفروض خود را در روانشناسی به خوبی نشان می دهد: بررسی شش ژورنال معتبر روانشناسی بین سال های ۲۰۰۳ تا ۲۰۰۷ نشان می دهد که ۹۶% از مطالعات بر روی غربی ها (۷۰% آمریکایی ها) انجام شده است. به عبارتی ۹۶% مطالعات بر روی افرادی از کشورهایی انجام شده که تنها ۱۲% جمعیت کل انسان ها را تشکیل می دهند؛ اما به کل انسان ها تعمیم داده می شود.